Vier jaar heeft-het historische proces Luther geduurd. ln die korte periode voltrok zich bij de beklaagde een opzienbarende ontwikkeling:
- in 1518 toonde, Maarten Luther zich nog roomser dan de paus;
- in 1519 geloofde hij niet meer dat de paus nog katholiek was;
- in 1520 wierp hij zich op als de profeet van een christendom zonder paus.
Dit boek probeert-die ontwikkeling, opgeroepen door de botsing van twee onverzoenlijke standpunten, in beeld te brengen.
Heel het proces Luther draait om het conflict tussen twee opvattingen van het christendom, die niet met elkaar in overeenstemming waren te brengen. Ze zijn trouwens nog altijd onverenigbaar zolang er in de strijd om de vrijheid van het menselijk geweten geen mogelijkheid gevonden wordt om de pontifex en de profeet in de kerk met elkaar te verzoenen.
Omdat het de opdracht van de profeet is het 'nog niet geziene' te openbaren, toont hij weinig eerbied voor de traditie. Op de wegen, waar hij voorgaat, verzel hij zich tegen elke vorm van overheersing en dwang van bovenaf.
De pontifex, die de behoeder van de bestaande orde en van het instituut is, vreest niets zozeer als 'wanorde'. Hij bespeurt in een creatief proces, in een vernieuwende ontwikkeling allereerst de onrust, de chaos. Als officieel verdediger van de leer, die bestaat in het getrouw doorgeven van het erfgoed uit het verleden, ziet hij buiten dit strak afgebakende terrain alleen maar'nieuwlichters'.
Maar de kerk is toeh alleen maar gezond en levend, wanneer de profeet er zich kan verzetten tegen ingesleten gewoonten en wanneer het nieuwe als een bevrijding kan werken? Het gevecht om deze kerk, de strijd tussen behouden en bezielen, wordt op fllmische w'rjze geschetst door Daniel Olivier (Frans historicus van naam, katholiek priester, verbonden aan het Hoger lnstituut voor Oecumenische Studies in Parijs).